Leczenie żywieniowe u dzieci z porażeniem mózgowym

Zaburzenia karmienia dotyczą najczęściej sytuacji, gdy dziecko odmawia przyjmowania pokarmu, jest niezdolne do jedzenia lub ma trudności z przełykaniem. Problem ten jest niezwykle złożony ze względu na jego różnorodne przyczyny i wymaga interdyscyplinarnego podejścia. Rodzice dzieci z porażeniem mózgowym często zastanawiają się gdzie szukać pomocy. Wstępne rozpoznanie zaburzeń karmienia może być przeprowadzone przez lekarza pierwszego kontaktu lub pediatrę. Opiera się ono na zebraniu wywiadu od rodziców i regularnej ocenie stanu odżywienia dziecka. Jednak niezależnie od przyczyn zaburzeń odżywiania, pacjent powinien być pod opieką zespołu terapeutycznego, w skład którego wchodzą: dietetyk, logopeda, psycholog oraz pediatra. Pozwala to na kompleksowe podejście do problemu oraz efektywne wdrożenie wspomagania żywieniowego.

Proces diagnostyczny zaburzeń karmienia u dzieci z porażeniem mózgowym powinien obejmować ocenę sposobu i historii żywienia dziecka oraz analizę aktualnych problemów, ze szczególnym uwzględnieniem takich zaburzeń, jak: ulewania, wymioty czy nawracające, zachłystowe zapalenie płuc będące następstwem przedostawania się pokarmu do dróg oddechowych. Niezwykle istotna jest również obserwacja dziecka pozwalająca na stwierdzenie m.in. ewentualnych nieprawidłowości w obrębie jamy ustnej (spadek siły i koordynacji mięśni warg, policzków, języka, żuchwy) czy też zaburzeń oddychania.

Ocena logopedyczna

Szczególne znaczenie przy problemach z karmieniem dzieci, dotkniętych porażeniem mózgowym ma ocena logopedyczna, która pozwala na stwierdzenie czy dziecko może być bezpiecznie karmione drogą doustną. Poza wywiadem logopedycznym, powinna ona obejmować obserwację pacjenta w trakcie karmienia, bowiem wiele potencjalnych problemów może zostać już wyeliminowanych na tym etapie. Szczególną uwagę zwraca się na ułożenie dziecka podczas karmienia, sekwencję ssanie–połykanie–oddychanie, siłę odruchu ssania, a u starszych dzieci na umiejętność gryzienia. Wystąpienie objawów takich jak kaszel, krztuszenie czy dławienie, może sugerować zaburzenia połykania.

W takim przypadku, logopeda może zalecić zmianę konsystencji pokarmów, ich objętości, bądź sposobu karmienia. Niekiedy konieczna jest również szczegółowa diagnostyka pozwalająca na oceną aktu połykania.

Ocena dietetyczna

U wszystkich pacjentów z zaburzeniami karmienia konieczna jest pełna ocena dietetyczna. Obejmuje ona zebranie informacji na temat aktualnego spożycia i wartości odżywczej diety, rozkładu posiłków w ciągu dnia, preferowanych produktów oraz potencjalnych problemów występujących w trakcie karmienia (wymioty, krztuszenie, brak łaknienia). Jeśli standardowa dieta nie pokrywa co najmniej 75% zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze, włączane jest leczenie żywieniowe. Polega ono na częściowym lub całkowitym karmieniu przez sondę lub gastrostomię (niewielkie nacięcie w brzuchu przez które wprowadza się dren w celu podawania posiłków bezpośrednio do żołądka). Konsultacja dietetyczna umożliwia również odpowiedni wybór preparatu żywieniowego zawierającego mieszankę niezbędnych składników pokarmowych, dostosowanego pod kątem wieku i zapotrzebowania energetycznego dziecka. Ważnym elementem leczenia zaburzeń karmienia jest również terapia behawioralna. Polega ona na przekazywaniu wyraźnych sygnałów ze strony osoby karmiącej np. pochwała czy uśmiech po wzięciu łyżeczki do buzi czy wycofanie pozytywnych reakcji po odmowie dziecka. Pozwala to na wzmacnianie pozytywnych i osłabianie negatywnych zachowań w trakcie spożywania posiłku. Jednak ten rodzaj terapii wymaga systematyczności i jest długotrwały.

Dowiedz się więcej o narzędziu do przesiewowej oceny żywienia i stanu odżywienia dzieci z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym (MPD)

Skuteczność zarówno profilaktyki, jak i leczenia zaburzeń karmienia jest w dużym stopniu zależny od objęcia dziecka kompleksową opieką specjalistyczną (m.in. lekarza, dietetyka, psychologa, logopedy) oraz ciągłego monitorowania efektywności prowadzonej interwencji żywieniowej polegającej na kontroli zmian masy i długości ciała. Równie istotna jest jednak wczesna diagnostyka, która pozwoli na właściwe rozpoznanie zaburzeń karmienia, a tym samym uniknięcie poważnych konsekwencji niedożywienia (opóźnienie rozwoju psychosomatycznego, zaburzeń zachowania, podatność na infekcje), szczególnie we wczesnych latach życia dziecka.

Piśmiennictwo:

1. Rybak, A., et al. „Ocena częstości występowania oraz możliwości diagnostycznych i terapeutycznych w zakresie zaburzeń karmienia u dzieci w Polsce.” Standardy Medyczne. Pediatria 8 (2011): 131-144.
2. Czajkowska M., Maćkowiak H.: „Odmowa jedzenia u niemowląt w 6.-9. miesiącu życia. Aspekt neuromotoryczny w nabywaniu kompetencji pokarmowych”. Standardy Medyczne/Pediatria (2016), 13:1000-1006