Dieta płynna dla dzieci – kiedy jest wskazana?

Wprowadzenie diety płynnej oznacza rezygnację z dań wymagających gryzienia i zastąpienie ich pokarmami takimi jak zupy, soki oraz koktajle. Rozwiązanie to w większości przypadków medycznych nie powinno stanowić długoterminowej strategii żywienia. Lekarze najczęściej zalecają dietę płynną dzieciom w sytuacjach, gdy gryzienie i połykanie jest utrudnione lub spożywanie pokarmów stałych jest ryzykowne dla zdrowia. Wprowadza się ją w różnego rodzaju schorzeniach jamy ustnej i przełyku.

Dietę płynną dla dziecka specjalista może wprowadzić również przed badaniami diagnostycznymi, takimi jak kolonoskopia. Kolejnym wskazaniem jest okres regeneracyjny po zabiegach stomatologicznych, laryngologicznych oraz operacjach jelit.
W niektórych przypadkach medycznych lekarz może zalecić dietę płynną wzbogaconą o wyższe dawki substancji odżywczych, co wiąże się z przyjmowaniem specjalistycznych doustnych suplementów pokarmowych.

Lekarz może zalecić dietę płynną dla dziecka w następujących sytuacjach:

• po operacji usunięcia migdałków,
• przy bólu gardła utrudniającym połykanie pokarmu,
• podczas powrotu do zdrowia po przebytym zapaleniu trzustki,
• po zabiegu chirurgii stomatologicznej, w celu zmniejszenia odczuwanego bólu lub ze względu na niezdolność żucia,
• po operacjach przewodu pokarmowego,
• w celu złagodzenia objawów choroby przewodu pokarmowego,
• po utracie lub wyrwaniu zębów,
• w przypadku złamania kości szczęki.

Najbardziej restrykcyjną odmianą diety płynnej jest dieta klarowna, która może zostać zalecona przez specjalistę przed niektórymi zabiegami diagnostycznymi. W takim przypadku przez bardzo krótki okres mały pacjent może spożywać jedynie klarowne płyny, czyli np. wodę, herbatę lub bulion.

Standardowa dieta płynna oferuje szerszą gamę pokarmów o większej wartości odżywczej.

Posiłki, które dziecko może jeść na diecie płynnej, zależą od jego potrzeb żywieniowych oraz indywidualnych zaleceń lekarza.

Pokarmy, które zazwyczaj można podawać dziecku na diecie płynnej:

• soki owocowe,
• rosół,
• zupy kremy,
• puree z owoców i warzyw,
• zupy przecedzone,
• mleko,
• puree mięsne,
• posiłki w słoiczkach dla dzieci,
• kleik,
• rozdrobniona owsianka,
• koktajle owocowe,
• napoje białkowe,
• płynne doustne suplementy pokarmowe,
• lody,
• koktajle mleczne,
• budyń.

W przypadku różnych sytuacji medycznych zalecenia żywieniowe mogą być odmienne. Przedstawione zestawienie posiłków jest więc przybliżeniem. Lekarz na prośbę rodziców małego pacjenta powinien podać szczegółową listę pokarmów, które dziecko powinno spożywać, oraz tych, które są niewskazane.

Uzyskanie wystarczającej ilości białka i błonnika w diecie płynnej jest dość trudne, dlatego komponując jadłospis dla chorego dziecka należy priorytetowo traktować produkty bogate w białko oraz warzywa i owoce. Jest to szczególnie ważne, gdy to rozwiązanie żywieniowe zostało wprowadzone przez lekarza na kilka dni lub dłużej. W takim przypadku należy również starać się ograniczyć niezdrowe opcje w diecie dziecka.

By ograniczyć ryzyko niedoborów u młodych pacjentów, warto::

• unikać podawania dziecku większości kalorii w formie słodkich pokarmów, takich jak lody;
• zwiększyć spożycie błonnika poprzez picie koktajli zawierających owoce, warzywa i jogurt;
• proponować mleko jako źródła białka;
• unikać pokarmów o niewielkiej wartości odżywczej, takich jak np. kisiel;
• wprowadzić suplementy witaminowe.

Wycięcie migdałków jest jedną z najczęściej wykonywanych u dzieci operacji. Okres po zabiegu chirurgicznym wiąże się z dolegliwościami bólowymi oraz zwiększonym ryzykiem powikłań u małych pacjentów. Jednym z nich są krwotoki. Tradycyjnie po operacji usunięcia migdałków zaleca się dietę płyną lub półpłynną, zawierającą produkty takie jak lody i galaretki. Mrożonym deserom przypisuje się działanie chłodzące i dzięki temu łagodzące bóle pooperacyjne. Odradzane są natomiast owoce cytrusowe oraz ostre potrawy.

W ostrym okresie infekcji górnych dróg oddechowych dzieci zazwyczaj mają bardzo mały apetyt. Jednocześnie ich zapotrzebowanie na substancje odżywcze znacząco wzrasta ze względu na zużycie wynikające z walki z chorobą. Dostarczenie organizmowi młodego pacjenta odpowiedniej ilości kalorii, białka i witamin skraca czas pokonywania infekcji oraz ogranicza jej długofalowe konsekwencje. Z tego względu dziecko należy zachęcać do wypijania płynów o znaczących wartościach odżywczych oraz przyjmowania lekkostrawnych posiłków.

W przypadku, gdy chory maluch skarży się na znaczne trudności związane z połykaniem pokarmu, dobrym rozwiązaniem może być zastosowanie diety płynnej lub półpłynnej. Problem ten należy skonsultować z lekarzem pediatrą. Wprowadzając dietę płynną u dziecka z bólem gardła związanym z infekcją, powinno się zwrócić szczególną uwagę na  odpowiednie zbilansowanie we wszystkie składniki odżywcze

Dieta płynna dla dziecka może zostać również krótkoterminowo wprowadzona w przypadku bólu zęba utrudniającego gryzienie pokarmu. Wykonywane u malucha zabiegi stomatologiczne mogą wiązać się z dużym dyskomfortem w obrębie jamy ustanej, w konsekwencji uniemożliwiając rozdrabnianie pokarmu. W sytuacji wyrwania zęba wprowadzenie chłodnej diety płynnej może okazać się niezbędne ze względu na założone szwy. Należy unikać gorących napojów. Dzięki przyjmowaniu jedzenia jedynie w formie płynnej twarde drobiny nie dostają się do rany utrudniając proces gojenia. Po upływie 2-3 dni od zabiegu dietę można rozszerzyć o miękkie pokarmy stałe o temperaturze pokojowej.

Uniwersalnymi potrawami, które sprawdzą się w przypadku praktycznie wszystkich dolegliwości związanych z przebytymi zabiegami stomatologicznymi, są budynie, zupy kremy z warzyw korzeniowych oraz kleiki. Ryzykowne są natomiast koktajle zawierające drażniące kwasy owocowe oraz drobne pestki mogące utknąć w ranie.

Długoterminowe wprowadzenie diety płynnej u dziecka niesie ze sobą dość wysokie ryzyko niedoborów. Uzyskanie wystarczającej ilości składników odżywczych tylko z produktów płynnych, przez chorego malucha z obniżonym apetytem jest bardzo trudne. Diety płynne są zazwyczaj ubogie w żelazo, witaminę A, witaminę B12 oraz tiaminę. Problemem jest również odpowiednia podaż białka. Niski poziom błonnika pokarmowego może natomiast doprowadzić do problemów z pracą jelit. W przypadku dzieci, które muszą z przyczyn zdrowotnych mieć wprowadzoną długoterminową dietę płynną wskazana jest suplementacja lub podawanie specjalistycznych preparatów odżywczych.

1. Kram, M. (2014). Dziecko chore w środowisku domowym i szkolnym. Wybrane problemy zdrowotne.
2. Dewey, Kathryn G., and Daniel R. Mayers. „Early child growth: how do nutrition and infection interact?.” Maternal & child nutrition 7 (2011): 129-142.
3. Millington, A. J. F., Gaunt, A. C., & Phillips, J. S. (2016). Post-tonsillectomy dietary advice: systematic review. The Journal of Laryngology & Otology, 130(10), 889-892.
4. Range, Tierra L., and Navdeep S. Samra. „Full Liquid Diet.” (2020).
5. Rajkumar, N., Karthikeyan, V. S., Ali, S. M., Sistla, S. C., & Kate, V. (2013). Clear liquid diet vs soft diet as the initial meal in patients with mild acute pancreatitis: a randomized interventional trial. Nutrition in Clinical Practice, 28(3), 365-370.
6. Jarosz, M. (2010). Praktyczny podręcznik dietetyki. Warszawa. Instytut Żywności i Żywienia.
7. https://www.medicalnewstoday.com/articles/327496
8. Weronika Białas, „Co jeść i pić gdy boli gardło?” https://dietetycy.org.pl/co-jesc-i-pic-gdy-boli-gardlo/