Brak apetytu u dziecka w chorobie

Zaburzenia odżywiania u dzieci są istotnym i dość powszechnym problemem, który budzi obawy rodziców. Charakteryzują się one niechęcią do jedzenia, spożywaniem zbyt małych ilości pożywienia lub odmową spożywania wybranych pokarmów. Szacuje się, że problem ten dotyczy 25-35% niemowląt i dzieci w wieku przedszkolnym. Warto zaznaczyć, że krótkotrwały brak apetytu nie stanowi zagrożenia dla zdrowia dziecka, jednak w przypadku gdy występuje on przewlekle, może prowadzić do rozwoju niedożywienia i poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Apetyt u dziecka zmienia się wraz z wiekiem. W pierwszym roku życia nadmierna chęć do spożywania pokarmów jest związana z intensywnym wzrostem niemowląt. W kolejnych latach (pomiędzy 1. a 5. rokiem życia) często apetyt jest już mniejszy, jednak jest to zjawisko fizjologiczne. Warto jednak pamiętać, że spadek łaknienia może być również spowodowany chorobą np. infekcją wirusową czy bakteryjną, która przebiega z gorączką. W tych przypadkach dostarczenie niezbędnych składników odżywczych pozwala na złagodzenie przebiegu choroby, poprawę samopoczucia i szybki powrót do zdrowia. Dlatego też warto wiedzieć, jak możemy wspomóc apetyt dziecka i dostarczyć niezbędnych składników pokarmowych, witamin oraz makro-  i mikroelementów.

Najczęstszą przyczyną braku łaknienia u dziecka stanowią infekcje, zwłaszcza te, które przebiegają z podwyższoną temperaturą ciała oraz bólem gardła. Przeziębione dziecko jest senne, apatyczne i odmawia spożywania posiłków. Dodatkowo ból nasilający się w trakcie przełykania kęsów pokarmowych, może zniechęcać dziecko do spożywania posiłków. Należy pamiętać, że oprócz leczenia zwalczającego infekcję bardzo ważne jest żywienie, które powinno zawierać energię, białko, witaminy i składniki mineralne. Szczególnie istotne jest dostarczanie niezbędnych ilości płynów, gdyż gorączkujące dziecko poci się, tracąc wodę i elektrolity. Oprócz wody wskazane są:

• słaba herbata,
• napary z rumianku, mięty, lipy,
• soki z owoców, warzyw,
• mleko i zupy.

W okresie zdrowienia zalecana jest dieta łatwostrawna z uwzględnieniem odżywczych produktów bogatych energetycznie. Poprzez zaburzenie funkcjonowania układu odpornościowego znacząco zwiększa się zapotrzebowanie na białko. Wówczas na szczególną uwagę zasługują preparaty do wsparcia żywieniowego dla dzieci, pomocne w okresie choroby jak i rekonwalescencji. Mogą one stanowić jedyne źródło pożywienia lub uzupełniać codzienną dietę. Należy pamiętać, że utrzymujący się brak apetytu może powodować pogłębiające się niedobory składników odżywczych. Przy nawracających chorobach infekcyjnych wzrasta ryzyko wystąpienia przewlekłego niedożywienia. Tym samym możemy zaobserwować błędne koło: infekcja-niedożywienie. Zaburzenia odżywiania prowadzą również do upośledzenia funkcji układu odpornościowego dziecka, a tym samym staje się ono bardziej podatne na zakażenia. Dodatkowo w przypadku przewlekłych niedoborów żywieniowych, rośnie ryzyko wystąpienia ograniczenia procesu wzrastania oraz rozwoju dziecka. Zatem bardzo ważny jest odpowiedni stan odżywienia i zadbanie o odporność. Podczas antybiotykoterapii również obserwuje się osłabienie apetytu, a także biegunki i wymioty. Dlatego zarówno w trakcie, jak i po zakończonej kuracji należy zadbać o zbilansowaną dietę.

W przebiegu infekcji, zarówno bakteryjnej jak i wirusowej, często stwierdza się podwyższoną temperaturę ciała. Gorączka jest reakcją obronną organizmu, stanowiącą istotny sygnał ostrzegawczy o toczącym się procesie chorobowym lub jego zaostrzeniu. Jest ona związana z nasilonym wytwarzaniem tzw. cytokin gorączkotwórczych, które wpływają na ośrodek termoregulacji. Krótkotrwały wzrost temperatury ciała może być korzystny, bowiem wspomaga walkę z infekcją i stymuluje produkcję przeciwciał. Jednak gdy gorączka utrzymuje się przez dłuższy czas, wpływa niekorzystnie na organizm, szczególnie na układ oddechowy, krążenia czy nerwowy. Ponadto prowadzi ona do spadku apetytu, a także zwiększa przemianę materii, co w dłuższym czasie może prowadzić do rozpadu białek, co w konsekwencji może spowodować stopniowe wyniszczanie organizmu.

Szacuje się, że wzrost temperatury o 1^oC powoduje wzrost zapotrzebowania energetycznego o około 10-15%. Dlatego też niezwykle istotne jest dostarczanie w tym czasie odpowiednich ilości składników odżywczych, a także witamin i składników mineralnych. Dziecko gorączkujące powinno również otrzymywać dostateczną ilość płynów, bowiem wraz z potem z organizmu wydalana jest woda  i elektrolity. Duże znaczenie mają również produkty i potrawy pobudzające łaknienie, o orzeźwiającym smaku. Sugeruje się, aby dziecko otrzymywało 5-6 posiłków dziennie, w małych objętościach. Nie należy przygotowywać posiłków ostro przyprawionych, smażonych czy z dużą ilością błonnika. Powinno podawać się potrawy o temperaturze pokojowej, natomiast napoje mogą być chłodne. Ważne jest również dostarczenie odpowiedniej ilości witaminy C, ponieważ w chorobach przebiegających z wysoką gorączką, znacznie wzrasta zapotrzebowanie na nią. Dostarczanie dostatecznej ilości składników odżywczych pozwala na szybsze zwalczenie infekcji oraz zmniejszenie ryzyka rozwoju niedożywienia.

Zbilansowana dieta jest kluczowym elementem w walce z infekcją. W przypadku gdy dziecko odmawia spożycia posiłków, pomocne mogą być preparaty wspomagające apetyt. Tego typu produkty najczęściej dostępne są w formie syropów. Zawierają one specjalnie przygotowany zestaw składników roślinnych m.in.:

• wyciąg z kopru,
• mięty
• czy anyżu,

które wspomaga pracę przewodu pokarmowego. Pozwala to na uregulowanie procesów trawienia, poprzez pobudzanie wydzielania soków trawiennych, a tym samym zwiększenie apetytu. Dostarczanie niezbędnych składników odżywczych jest szczególnie istotne, gdy dziecko często choruje. Konsekwencjami niedożywienia mogą być: upośledzenia funkcji układu odpornościowego, czego konsekwencją są m.in. nawracające infekcje. Jednak gdy pomimo naszych starań, dziecko nie jest w stanie zjeść pełnowartościowego posiłku, z pomocne może okazać się wprowadzenie dodatkowo specjalnego preparatu odżywczego. Są to produkty gotowe do spożycia, wysokoenergetyczne, pozwalające na dostarczenie niezbędnych składników odżywczych. Płynna postać tego typu preparatów jest znacznie lepiej tolerowana przez dzieci, u których przyjmowanie pokarmów stałych jest utrudnione z powodu bólu gardła. Co najważniejsze, mogą one być dodawane do potraw jako uzupełnienie standardowej diety lub stosowane jako oddzielny posiłek. Tego typu wsparcie żywieniowe może okazać się pomocne zarówno w okresie choroby jak i późniejszej rekonwalescencji.

Warto pamiętać, że dostarczenie niezbędnych składników odżywczych w odpowiednich ilościach zmniejsza ryzyko rozwoju niedożywienia, a także wspiera układ odpornościowy dziecka,
a tym samym stanowi istotny element w profilaktyce infekcji.

Zadaj pytanie naszym Ekspertom i dowiedz się więcej.  

Bibliografia: 

1. Brydak L, Czochańska J, Duszczyk E, et al., Nasze dziecko: rozwój, pielęgnowanie
   i wychowanie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2016.
2. Ciborowska, H., i wsp., Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 359 (2007): 465-469.
3. Grzymisławski M, Adamski Z, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Dietetyka kliniczna, PZWL; 2020.
4. Jak postępować z małym „niejadkiem”? Stanowisko Canadian Paediatric Society, Nutrition and Gastroenterology Committee; Paediatric Child Health, 2012; 17 (8): 455–457. Tłumaczenie: Kaczorowski S.; mp.pl
5. Krogulska, A., Gaweł, E.: Zaburzenia karmienia u dzieci–codzienny problem każdego pediatry, Pediatria Polska, 2017; 92(1), 75-80.