Zapotrzebowanie energetyczne dziecka urodzonego przedwcześnie zależy od jego dojrzałości, masy ciała oraz chorób współistniejących. Zaleca się taką podaż energii, która umożliwi tempo wzrastania podobne jak u płodu w określonym wieku ciążowym wewnątrzmacicznym. Najlepszym pożywieniem dla wcześniaków jest pokarm matki, jednak nie zawsze zaspokaja on w pełni zapotrzebowanie energetyczne dziecka. Niekiedy konieczne jest dostarczenie dodatkowej ilości składników odżywczych w postaci wzmacniacza pokarmu lub wykorzystanie preparatów przystosowanych specjalnie dla wcześniaków oraz noworodków z małą masą urodzeniową.

Waga wcześniaka

Jakie problemy żywieniowe stwierdza się u noworodków urodzonych przedwcześnie?

Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO – World Health Organisation), za noworodka urodzonego przedwcześnie (wcześniaka) uważa się dziecko urodzone po 22. tygodniu ciąży a przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży, licząc od daty wystąpienia ostatniej miesiączki. Wcześniaki charakteryzują się niedojrzałością morfologiczną i fizjologiczną poszczególnych układów. Sok żołądkowy zawiera niewielką ilością kwasu solnego i enzymów trawiennych. Częste są także ulewania i wymioty. U dzieci przedwcześnie urodzonych występuje również upośledzenie trawienia tłuszczów i przyswajania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (szczególnie witaminy D, której niedobór może skutkować krzywicą). Występuje także zwiększona skłonność do niedokrwistości z powodu upośledzonej czynności szpiku kostnego, wątroby i śledziony oraz braku zapasów składników mineralnych takich jak żelazo i miedź. Często stwierdza się również trudności w przyjmowaniu pokarmów. Związane jest to z niewykształceniem odruchów ssania i połykania oraz brakiem koordynacji pomiędzy nimi, a tym samym może prowadzić do dalszych zaburzeń procesu wzrastania oraz innych problemów zdrowotnych.

Jakie jest zapotrzebowanie energetyczne wcześniaków?

U wcześniaków obserwuje się szybkie tempo wzrostu. Jednak zapotrzebowanie energetyczne wcześniaka zależy od jego dojrzałości, masy ciała oraz chorób współistniejących. Zaleca się taką podaż energii, która umożliwi tempo wzrastania podobne jak u płodu w określonym wieku ciążowym wewnątrzmacicznym. Przyrost masy ciała dziecka w ostatnich tygodniach ciąży wynosi 14,5 g/kg m.c./dobę. Dlatego dziecko urodzone przedwcześnie rośnie znacznie intensywniej, w porównaniu do dzieci urodzonych o czasie, co wiąże się ze zwiększonym zapotrzebowaniem na energię i składniki odżywcze w przeliczeniu na kg masy ciała. Pod koniec pierwszego tygodnia zaleca się około 110 kcal/kg m.c./dobę., a pod koniec drugiego – 130 kcal/kg m.c./dobę. Zapotrzebowanie na białko wynosi 2,5-3,5 g/kg m.c. Jednak równie istotna jest odpowiednia podaż tłuszczów (ok. 4-6 g/kg m.c./dobę), bowiem usprawniają one proces wchłaniania w jelitach. Zaleca się również, aby węglowodany dostarczały  w dziennej racji pokarmowej 40-45% energii (12-15 g/kg m.c./dobę). Jednak warto pamiętać, że
u wcześniaków stwierdza się niedostateczną aktywność enzymu laktazy, czego konsekwencją jest upośledzona tolerancja węglowodanów złożonych, aż do 2. miesiąca życia. Dzieci urodzone przedwcześnie powinny mieć również zapewnioną podaż substancji, które wprawdzie nie wpływają bezpośrednio na bilans energetyczny, lecz odgrywają ważne role biologiczne. Zalicza się do nich witaminy (A, D), długołańcuchowe nienasycone kwasy tłuszczowe (DHA, AA, EPA) oraz żelazo. Dzieci urodzone przedwcześnie zazwyczaj wyrównują niedobory masy ciała i wzrostu około pierwszego roku życia.

 

Jaki pokarm podawać dzieciom urodzonym przedwcześnie?

W zaleceniach  Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN) stwierdzono jednoznacznie, że dla najlepszym pożywieniem dla dzieci urodzonych przedwcześnie jest pokarm matki. Jednak może on nie zaspokajać w pełni zapotrzebowania energetycznego wcześniaka. Niekiedy konieczne jest dostarczenie dodatkowej ilości składników odżywczych w postaci wzmacniacza pokarmu. Pozwala on na zwiększenie wartości energetycznej oraz ilości białka, co umożliwia zapewnienie prawidłowego rozwoju wcześniaka. Dodatek wzmacniacza pokarmu naturalnego zwiększa:

  • kaloryczność o 20% (81 kcal/100 ml),
  • zawartość tłuszczów (o 11%),
  • białka (o 50%),
  • węglowodanów (o 25%),
  • składników mineralnych (250–500%),
  • sodu (90%).

W efekcie obserwuje się lepsze przyswajanie białka i wapnia, przyspieszenie przyrostu masy ciała
(15–20 g/kg m.c./dobę), długości ciała i obwodu głowy (0,8–1 cm/tydzień), a także poprawę bilansu azotowego oraz wzrost mineralizacji kości.

Czy zamiast pokarmu matki można stosować mieszanki mleka modyfikowanego?

W przypadku, gdy karmienie pokarmem naturalnym nie jest możliwe, należy rozpocząć karmienie sztuczne przy użyciu preparatów przystosowanych specjalnie dla wcześniaków oraz noworodków  z małą masą urodzeniową.

W porównaniu do standardowego mleka modyfikowanego przeznaczonego dla noworodków urodzonych o czasie preparaty te posiadają większą wartość energetyczną (75-100 kcal w 100 ml). Zawierają one również więcej białka, mniej laktozy, a także większe ilości wapnia, fosforu, witaminy D3, niacyny, kwasu foliowego, żelaza, miedzi oraz jodu. Ponadto są one wzbogacone w witaminy, pierwiastki śladowe oraz długołańcuchowe nienasycone kwasy tłuszczowe. Zastosowanie mieszanki o podwyższonej zawartości energetycznej i białkowej pozwala na przyspieszenie procesu wzrastania. Jednak konieczne jest ciągłe monitorowanie parametrów antropometrycznych (masy ciała, wzrostu, BMI), w celu uniknięcia przekarmienia, nadmiernego przyrostu masy ciała oraz rozwoju tkanki tłuszczowej.