W ostatnich latach stwierdza się znaczący postęp w leczeniu chorób nowotworowych. Nowotwór diagnozowany u dzieci zaczął być postrzegany jako schorzenie zagrażające życiu, a nie jako jednoznaczny wyrok. Mimo wszystko choroba nowotworowa dziecka oraz jej leczenie jest trudnym doświadczeniem, które może znacznie wpływać na psychikę zarówno pacjenta, rodziców
jak i członków jego rodziny. Dlatego w tym trudnym okresie konieczne jest udzielenie wsparcia psychologicznego, które stanowi ważny element terapii onkologicznej.

Choroby nowotworowe u dzieci

Choroby nowotworowe są jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnych w Polsce i na świecie. Mimo tego, że występują one znacznie rzadziej u dzieci niż u osób dorosłych, wciąż stanowią jedną z częstszych przyczyn zgonu. Jednak obecnie nowotwory diagnozowane u dzieci są postrzegane jako schorzenia zagrażające życiu, a nie jako jednoznaczny wyrok. Mimo to postawiona diagnoza oraz przyszłe leczenie to dramatyczne wydarzenia, które mogą prowadzić do urazów psychicznych oraz kryzysu emocjonalnego.

Postawiona diagnoza wpływa na codzienne życie dziecka i jego rodziny, bowiem często wiąże się z silnym stresem, nagłą utratą życiowej stabilizacji i lękiem o przyszłość. Stanowi to początek tzw. procesu „radzenia sobie”, który uaktywnia się w kryzysowej sytuacji i odgrywa ważną rolę
w przystosowaniu się do nowej rzeczywistości związanej z chorobą. Dlatego w tym trudnym okresie ważne jest wielokierunkowe leczenie onkologiczne, które obejmuje również aspekt psychologiczny. Pacjenci wymagają pomocy i umiejętnego wsparcia psychologicznego. Ważną rolę pełni tu współpraca z psychoonkologiem, który wspiera pacjenta i umożliwia mu przystosowanie się do nowej sytuacji, a także rozmawia z dzieckiem o jego lękach czy wątpliwościach.

Aspekt psychologiczny i postrzeganie choroby nowotworowej u dziecka

Zarówno dziecko, jak i jego rodzice już w chwili pierwszej diagnozy są pod wpływem silnych, bardzo negatywnych emocji (lęk, strach, przerażenie). Jest to związane ze sposobem postrzegania choroby nowotworowej przez społeczeństwo, która wciąż kojarzy się ze śmiercią. Choroba nowotworowa dziecka zakłóca codzienne życie rodzinne, a także może negatywnie wpływać na jego dalszy rozwój psychiczny i fizyczny.

Należy pamiętać, że dziecko nie ma wyobrażenia o chorobie nowotworowej oraz jej konsekwencjach. Choroba ta będzie przez nie postrzegana na podstawie obrazu, jaki wytworzą rodzice i całe jego otoczenie. Uważa się, że w trakcie prowadzonego leczenia onkologicznego u dziecka, niezwykle istotna jest obecność rodziców na oddziale, która jest ważnym czynnikiem wspierającym walkę z chorobą.

Czym jest psychoonkologia?

Psychoonkologia jest stosunkowo młodą dziedziną nauki. Dzięki jej rozwojowi wprowadzono nowe standardy opieki nad pacjentami onkologicznymi, a pomoc psychoonkologia stanowi istotny element terapii przeciwnowotworowej.

Już w trakcie postawienia diagnozy, pacjentowi towarzyszy zmęczenie, strach, depresja, ból i lęk. Wszystkie te emocje negatywnie wpływają na wolę walki chorego i podważają jego wiarę w powrót do zdrowia. Założenia psychoonkologii opierają się na twierdzeniu, że psychika ma istotny wpływ na kondycję fizyczną człowieka. Podkreśla się również rolę aspektów psychologicznych w procesie leczenia chorób nowotworowych i powrotu do zdrowia. Dlatego też wsparcie psychologiczne pozwala na zrozumienie reakcji emocjonalnych oraz sposobu funkcjonowania osób zmagających z chorobą nowotworową. Umożliwia ono przystosowanie się do choroby i odnalezienie się w tej trudnej sytuacji, a także wpływa na nastawienie do przeprowadzanego leczenia oraz okresów gorszego samopoczucia.

Jednak szczególnie istotną rolę odgrywa sposób przekazywania pacjentowi informacji. Muszą one być jasne, przejrzyste i zrozumiałe. Dopasowane indywidualnie do możliwości intelektualnych dziecka oraz jego stanu psychicznego. Najważniejsze są jednak prawdomówność i szczerość. Pacjent
(a w szczególności dziecko) odpowiednio przygotowany psychicznie do procedur medycznych, będzie chętniej współpracował z personelem i ufniej podchodził do kolejnych etapów terapii.

Piśmiennictwo

  1. Gośliński J. Wsparcie psychoonkologiczne dziecka z chorobą nowotworową. (artykuł dostępny online: portal onkologiczny zwrotnikraka.pl)

  2. Pilarczyk, J. Rola psychoonkologii w leczeniu chorób nowotworowych u dzieci. Psychologia w naukach medycznych, 2010; 44-57.

  3. Samardakiewicz, M., Kowalczyk JR. Opieka psychoonkologiczna nad pacjentem leczonym hematologicznie w okresie nastoletnim i wczesnej dorosłości. Hematologia, 2011; 2.1: 51-56.

  4. Stenka, KE, Izdebski PK. Radzenie sobie przez dzieci i młodzież z doświadczeniem choroby nowotworowej oraz skutkami jej leczenia. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 2017; 17,4: 334-341