Mukowiscydoza – zalecenia żywieniowe
Prawidłowe żywienie odgrywa ważną rolę w leczeniu choroby, jaką jest mukowiscydoza. Zalecenia żywieniowe powinny uwzględniać indywidualne potrzeby chorego. Tylko wtedy można pozytywnie wpłynąć na poprawę funkcjonowania układu oddechowego oraz osiągnąć lepszą jakość życia pacjenta.
Specjalne potrzeby żywieniowe w mukowiscydozie – zalecenia
Mukowiscydoza zwiększa zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze niezbędne do:
- prawidłowego rozwoju i utrzymania tempa wzrostu u dzieci,
- zachowania prawidłowego stanu odżywienia i lepszego samopoczucia pacjentów w wieku dorosłym.
Jednak u większości osób widoczne są objawy niedożywienia w mukowiscydozie, które wynika przede wszystkim ze spożycia niedostatecznej ilości kalorii względem zapotrzebowania energetycznego. Wpływa ma także gorsze wykorzystanie składników odżywczych, spowodowane upośledzeniem funkcji trzustki i niedostatecznego wydzielania enzymów trzustkowych.
Skutkiem zaburzeń trawienia jest niedostateczne wchłanianie wszystkich składników odżywczych, a także zbyt szybkie przechodzenie treści pokarmowej przez przewód pokarmowy, bóle brzucha, gazy i obfite tłuszczowe stolce. W konsekwencji doprowadza to nie tylko do niedożywienia, ale i osłabienia, apatii, spadku odporności, a także pogorszenia funkcji płuc.
.
Witamina A | 8000 j.m. (5 – 10 tys. j. m.) | |
Witamina D | 800 j.m. | |
Witamina E (roztwory wodne) | Niemowlęta 0-6 m. Niemowlęta 6-12 m. Dzieci 1-4 lata Dzieci 4-10 lat Dzieci > 10 r.ż. |
25 mg 50 mg 100 mg 200-400 mg 200-400 mg |
Witamina K | Niemowlęta 0- 12 m. Dzieci > 1 r.ż. |
2,5 mg/tydz 2×5 mg/tydz. (dla pacjentów z niewydolnością wątroby) |
U osób zmagających się z chorobą, jaką jest mukowiscydoza, zalecenia żywieniowe powinny być dostosowane indywidualnie. Dzięki temu będzie można utrzymać prawidłowy stan odżywienia, wpływając pozytywnie na przebieg schorzenia. Warto przy tym prowadzić tzw. dzienniczek żywieniowy w mukowiscydozie – szczególnie przed konsultacją z dietetykiem.
Zapotrzebowanie energetyczne
U większości pacjentów z mukowiscydozą zapotrzebowanie na energię jest zwiększone średnio o 30% ponad normę określoną dla danego wieku. Jest to spowodowane:
- podwyższoną podstawową przemianą materii u tych pacjentów,
- nasilonym wysiłkiem przy oddychaniu i kaszlu,
- walką organizmu z częstymi infekcjami, szczególnie przebiegającymi z gorączką,
- stratami składników odżywczych z kałem.
Z kolei w praktyce zapotrzebowanie na energię pokrywane jest zaledwie w 80%, co wynika z braku łaknienia, częstych dolegliwości bólowych po posiłkach, stosowaniem diety niskotłuszczowej. Utrzymujące się niedostateczne spożycie względem zwiększonego zapotrzebowania na energię i pozostałe składniki odżywcze prowadzą do niedożywienia i pogorszenia stanu pacjenta.
Zapotrzebowanie na białko
Żywieniowe zalecenia przy mukowiscydozie wskazują na zwiększenie spożycia białka – powinno stanowić ok. 15% wartości energetycznej dziennej racji pokarmowej.
Produkty o wysokiej wartości biologicznej białka, przede wszystkim pochodzenia zwierzęcego, powinny znajdować się w każdym posiłku w ciągu dnia. Zalecane są przede wszystkim:
- przetwory mleczne, szczególnie fermentowane napoje mleczne,
- sery i twarożki,
- mleko o pełnej zawartości tłuszczu,
- mięso i wysokogatunkowe wędliny,
- ryby.
Zapotrzebowanie na tłuszcze
Tłuszcze dostarczają ponad dwukrotnie więcej energii w porównaniu do takiej samej ilości białka lub węglowodanów (1 g tłuszczów = 9 kcal, 1 g białka lub węglowodanów = 4 kcal). Ponadto w wyniku przemiany tłuszczu na energię organizm wytwarza mniej dwutlenku węgla niż przy spalaniu węglowodanów, co przekłada się pośrednio na mniejsze obciążenie niewydolnego układu oddechowego.
Najbardziej zalecane są tłuszcze roślinne w naturalnej postaci (olej, majonez) oraz świeże masło, które są łatwiej trawione niż inne tłuszcze (smalec, tłuszcze smażone). Ponadto tłuszcze roślinne są dobrym źródłem NNKT – potrzebnych do odpowiedniego funkcjonowania całego organizmu, ale przede wszystkim właściwego funkcjonowania komórek nabłonkowych układu oddechowego i prawidłowej odporności.
Jeśli chodzi o chorobę, jaką jest mukowiscydoza, zalecenia żywieniowe nie wskazują na zasadność ograniczania tłuszczów nasyconych i cholesterolu. Pacjenci zwykle nie przejawiają skłonności do podwyższonego stężenia cholesterolu.
U chorych z utrzymującymi się (mimo podaży enzymów trzustkowych) objawami upośledzonego trawienia i wchłaniania tłuszczów zaleca się stosowanie specjalnych preparatów odżywczych wzbogacanych w tłuszcze MCT (średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe – z ang. Medium Chain Triglicerydes). Są one lepiej przyswajalne przez pacjentów z przewlekłym zapaleniem trzustki, chociaż ich wartość energetyczna jest nieco niższa w porównaniu ze zwykłymi tłuszczami (8,3 kcal/g).
Zapotrzebowanie na sól
Ze względu na charakterystyczne dla choroby zwiększone wydzielanie chlorków w pocie, w sytuacjach wzmożonego pocenia się (gorączka, przebywanie w wysokich temperaturach, upały, po intensywnym wysiłku fizycznym) konieczne jest uzupełnianie diety w sól. W normalnych warunkach – w urozmaiconej, prawidłowo skomponowanej wysokobiałkowej i wysokokalorycznej diecie, ilość soli jest wystarczająca.
Zapotrzebowanie na witaminy
Żywienie dzieci z mukowiscydozą musi uwzględniać regularną suplementację witamin. Wynika to z upośledzonego wchłaniania tłuszczu, a co za tym idzie – strat witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Preparaty witaminowe powinny być podawane w trakcie posiłku.
Warto wiedzieć, że tylko niektóre preparaty wielowitaminowe są odpowiednie dla pacjentów z mukowiscydozą. Dlatego wybór i dawkę należy uzgodnić z lekarzem.
Mukowiscydoza – zalecenia dotyczące suplementacji enzymów trzustkowych
Poza prawidłowym żywieniem konieczna jest suplementacja enzymów trzustkowych, odpowiednio dobrana do stanu pacjenta. Ich zadanie polega na zastąpieniu funkcji niewydolnej trzustki i zapewnieniu lepszego trawienia pokarmów.