Dieta dziecka podczas choroby. Co podawać do jedzenia, a czego unikać?

Chore maluchy tracą bardzo dużo płynów ustrojowych ze względu na podwyższoną temperaturę ciała, pocenie się oraz pojawiającą się czasem w trakcie infekcji biegunkę. Z uwagi na mniejszy rozmiar ciała, odwadniają się szybciej niż dorośli, dlatego bardzo ważne jest, by spożywały zwiększoną ilość płynów.

Niezbędne jest zachęcanie chorego dziecka do picia tak często, jak to możliwe. Odwodnienie może stanowić poważny problem w przypadku maluchów, u których infekcja przebiega z wysoką gorączką lub biegunką. Spożywanie dużej ilości płynów chroni przed odwodnieniem. Rozcieńczone soki owocowe, herbatki ziołowe: z kwiatu lipy, dzikiej róży, hibiskusa, owocu maliny z dodatkiem miodu, oraz buliony warzywne są dobrym sposobem na uzupełnienie wody w organizmie.

Aby zwiększyć ilość przyswajanej wody, warto również podawać małemu pacjentowi posiłki w formie płynnej. Dieta dziecka w trakcie infekcji powinna zawierać takie pokarmy jak zupy, koktajle owocowe, jogurty lub specjalistyczne preparaty odżywcze.

Infekcjom u dzieci towarzyszą zazwyczaj podwyższona temperatura oraz spadek apetytu. Sprawia to, że chore maluchy tracą więcej energii na walkę z patogenami, niż przyjmują z jedzeniem. Z tego względu należy podawać im większe ilości jedzenia niż zazwyczaj, aby mogły uzupełnić utracone składniki odżywcze. Ponieważ chore dzieci mogą czuć niechęć do jedzenia, dobrze jest proponować im często małe porcje posiłków. Nie warto jednak zmuszać maluchów do jedzenia na siłę. Lepiej zaproponować atrakcyjne dla małego pacjenta, a jednocześnie zdrowe przysmaki. Istotne jest cierpliwe zachęcanie chorego dziecka do jedzenia. Zadanie to może to być dla rodziców trudne, ponieważ pociechy zmagające się z infekcjami mają zazwyczaj obniżony apetyt.

W przypadku dzieci pijących jeszcze mleko matki należy kontynuować karmienie piersią, zwiększając jego częstotliwość i pamiętając jednocześnie o podawaniu maluchowi większej ilości płynów. Częste karmienie piersią chorych niemowląt i małych dzieci jest szczególnie ważne, ponieważ dostarcza składników odżywczych potrzebnych do walki z infekcją.

Choroba, zwłaszcza gdy przebiega z gorączką, wpływa zarówno na zużycie energii przez organizm maluszka, jak i jego zapotrzebowanie na składniki odżywcze. Bogata w witaminy i białko dieta dziecka w trakcie infekcji może wpływać korzystnie na jej przebieg oraz wspierać proces powrotu do zdrowia.

Dieta odgrywa ważną rolę dla naturalnej odporności nie tylko podczas choroby. Odpowiedni sposób żywienia wzmacnia układ odpornościowy, dzięki czemu dziecko, nawet jeżeli zachoruje, przechodzi infekcję łagodniej, a jej negatywne skutki w mniejszym stopniu wpływają na wzrost i rozwój. Istnieje istotna zależność między dietą dziecka a chorobą, w kontekście jej przebiegu i długofalowych konsekwencji. Maluchy z niedoborami częściej łapią infekcje i trudniej je przechodzą.

Składniki odżywcze szczególnie ważne w trakcie infekcji to:

• witamina D3,
• witamina C,
• cynk,
• białko.

Korzystnie na budowanie odporności dziecka wpływa również obecność w diecie kwasów omega-3 oraz błonnika pokarmowego, który pełni ważną funkcję w utrzymywaniu homeostazy mikrobioty jelitowej.

W trakcie infekcji małym pacjentom warto podawać duże ilości owoców, które są dobrym źródłem przeciwutleniaczy, składników mineralnych oraz witaminy C, a jednocześnie zawierają dużo wody, dzięki czemu pomagają w uzupełnieniu płynów w organizmie. Dobrymi źródłami witaminy C są cytryny, limonki, pomarańcze, grejpfruty i jagody. Należy jednak uważać na to, aby nie podawać dziecku grejpfrutów oraz soku grejpfrutowego w połączeniu z lekami, ponieważ substancje zawarte w tym owocu mogą zaburzać ich metabolizm.

Świeże owoce najlepiej obrać i pokroić tak, aby były łatwe do zjedzenia dla osłabionego chorobą dziecka. Dobrym rozwiązaniem są również mrożone owoce, z których w łatwy sposób można przygotować smaczne i kolorowe koktajle.

Należy zwracać szczególną uwagę na to, aby dieta dziecka w trakcie infekcji zawierała pokarmy, które są źródłami dobrze przyswajalnego białka, złożonych węglowodanów oraz wysokiej jakości tłuszczów. Warto zrezygnować ze słodyczy oraz wysoko przetworzonej żywności. W trakcie infekcji dzieci mają podniesione zapotrzebowanie na energię, która jest im potrzebna do zdrowienia oraz prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego. W przypadku niedożywienia częste infekcje mogą negatywnie wpłynąć na wzrost i rozwój psychofizyczny malucha. Z tego względu podczas choroby oraz po jej zakończeniu rodzice powinni zwracać szczególną uwagę na to, aby dieta dziecka była bogata we wszystkie składniki odżywcze.

Dla pracy układu odpornościowego szczególnie ważne jest pełnowartościowe białko, czyli takie, które ma w składzie wszystkie aminokwasy. Wśród produktów, które je zawierają, wymienia się sery, jogurty, mleko, jaja, ryby i mięso. W przypadku diety wegańskiej najbliższe są proteiny obecne w produktach wytwarzanych z soi, np. tofu.

Jadłospis małego pacjenta w trakcie powrotu do zdrowia powinien zawierać produkty bogate w składniki wspierające odporność, takie jak cynk, witaminy A, C i D oraz kwasy omega-3. Do tej grupy należą nabiał, ryby, owce, warzywa, pieczywo pełnoziarniste i kasze.

Często słyszy się, że dzieciom w trakcie infekcji nie należy podawać nabiału, ponieważ wzmaga produkcję śluzu w drogach oddechowych i potęguje gorączkę. Nie ma jednak dowodów naukowych, które potwierdzałyby to twierdzenie. Gorączkującemu dziecku warto podawać mleko oraz jego przetwory, ponieważ stanowią one dobre źródło wysoko przyswajalnych substancji odżywczych. Fermentowane produkty mleczne są dodatkowo bogate w probiotyczne mikroorganizmy.

W trakcie infekcji siły organizmu koncentrują się na zwalczeniu przyczyny choroby. Na tę walkę w pierwszej kolejności kierowane są substancje odżywcze i energia pochodząca z pożywienia. Pokonanie choroby i przeżycie są w tym momencie ważniejsze od wzrostu i rozwoju dziecka. Z tego względu często powtarzające się infekcje u dzieci z niedoborami mogą doprowadzić do długofalowych konsekwencji rozwojowych. Bogata w składniki odżywcze dieta może natomiast skracać czas trwania infekcji oraz ograniczać ich negatywny wpływ na rozwój psychofizyczny dziecka.

Bogata w substancje odżywcze dieta może zmniejszyć negatywny wpływ infekcji na wzrost i rozwój poprzez:

• wzmocnienie układu odpornościowego dziecka, a tym samym skrócenie  czasu trwania infekcji;
• dostarczanie dodatkowej porcji składników odżywczych w celu zrekompensowania strat związanych ze stanem chorobowym;
• dostarczanie zapasu składników odżywczych potrzebnych do nadrabiania zaległości rozwojowych po infekcji, w szczególności ważne są białko, potas, magnez, fosfor i cynk;
• zapobieganie słabemu apetytowi spowodowanemu niedoborem witamin;
• wspieranie wzrostu pożytecznych bakterii w jelitach, które poprawiają funkcjonowanie przewodu pokarmowego oraz obronę immunologiczną.

W trakcie infekcji energia w organizmie powinna być kierowana na walkę z patogenami, a nie na trawienie pokarmów. Z tego względu choremu dziecku nie należy podawać dań ciężkostrawnych, tłustych oraz smażonych. W okresie ostrej infekcji lepiej zrezygnować z produktów pełnoziarnistych, które wymagają dłuższego trawienia. Wyjątkowo w tym przypadku, biała bułka może okazać się lepszym rozwiązaniem od razowego chleba.

Dieta chorego dziecka powinna być bogata w produkty o dużej koncentracji składników odżywczych, dlatego najlepiej całkowicie z niej wykluczyć wszelkiego rodzaju wysoko przetworzone „śmieciowe jedzenie”. Pokarmy tego typu zawierają tłuszcze utwardzone i bezwartościowe cukry. W trakcie choroby lepiej również zrezygnować ze słodyczy, które mogą wspierać namnażanie się chorobotwórczych bakterii.

1. Dewey, Kathryn G., and Daniel R. Mayers. „Early child growth: how do nutrition and infection interact?.” Maternal & child nutrition 7 (2011): 129-142.
2. Kozioł-Kozakowska, A. (2021). Żywienie dzieci w trakcie infekcji. Standardy Medyczne. Pediatria, 18.
3. https://www.eatright.org/health/wellness/preventing-illness/feeding-children-when-they-are-sick
4. https://www.unicef.org/uganda/key-practice-infant-feeding-during-sickness
5. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/62059,czy-dziecku-z-goraczka-mozna-podawac-mleko