Brak apetytu po zabiegach operacyjnych

Każda operacja jest poważnym obciążeniem dla organizmu, a odpowiedni stan odżywienia pozwala na zmniejszenie ryzyka powikłań pooperacyjnych oraz skrócenie okresu rekonwalescencji. Dlatego
u dzieci wyniszczonych już chorobą, niedożywionych, powinno się już przed planowaną operacją przynajmniej częściowo wyrównać niedobory żywieniowe. Często istnieje konieczność wprowadzenia leczenia żywieniowego w formie dojelitowej lub pozajelitowej na 7-14 dni przed zabiegiem. Żywienie dziecka poddanego operacji jest zależne od wielu czynników m.in.:

• od choroby podstawowej,
• rodzaju zabiegu,
• ewentualnych powikłań,
• stanu odżywienia.

Jednak warto pamiętać, że zapotrzebowanie energetyczne dziecka po zabiegu zwiększa się od 10% do 100% w porównaniu z obowiązującymi normami, w zależności od przebiegu operacji
i choroby. Dlatego niezwykle istotne jest, aby po przeprowadzonej operacji zapewnić odpowiednią ilość składników odżywczych, a także witamin i minerałów, co umożliwia pacjentowi powrót do pełni sił i skróci czas pobytu w szpitalu.

Brak apetytu po operacji jest złożonym problemem. Może być on związany
z charakterem operacji, a także zastosowanym leczeniem farmakologicznym. Niekiedy problem ten wynika również z dolegliwości bólowych, które są szczególnie nasilone w trakcie połykania (np. po usunięciu migdałków podniebiennych) czy trudności z gryzieniem. Po zabiegu operacyjnym w obrębie jamy brzusznej dochodzi do zaburzeń perystaltyki przewodu pokarmowego. Problem ten najczęściej ustępuje samoistnie, jednak bezpośrednio po operacji może być przyczyną bólu brzucha, nudności i wymiotów czy też problemów z wypróżnianiem się. Powyższe dolegliwości uniemożliwiają wprowadzenie standardowej diety, ponieważ pacjenci nie tolerują pokarmów przyjmowanych doustnie. Problemy z połykaniem mogą być również związane z dokuczliwym bólem gardła, który jest następstwem znieczulenia ogólnego podawanego drogą wziewną. Jednym z działań niepożądanych znieczulenia ogólnego są również nudności i wymioty, co dodatkowo ogranicza łaknienie i zniechęca do spożywania pokarmów.

Powyższe czynniki mogą być przyczyną niedostatecznej podaży składników odżywczych, co jest szczególnie istotne w okresie rekonwalescencji. Nieodpowiednia dieta po zabiegu operacyjnym może znacznie pogarszać stan zdrowia pacjenta oraz upośledzać proces gojenia się ran.

Dieta pacjenta po operacji różni się w zależności od typu przebytego zabiegu oraz stanu zdrowia rekonwalescenta. Po niektórych zabiegach zalecane są ograniczenia dietetyczne, które zmuszają do eliminacji pewnych grup produktów, co znacznie utrudnia skomponowanie dobrze zbilansowanej
i urozmaiconej diety. Jednak najważniejsze jest, aby pacjent otrzymywał właściwie skomponowane posiłki, które zawierają odpowiednie ilości białka. Pozwala to na wspomaganie procesu gojenia się ran, wzmocnienie organizmu, odbudowę rezerw energetycznych oraz przywrócenie równowagi metabolicznej.

Pacjent powinien spożywać pięć posiłków dziennie, o małych objętościach, dzięki czemu możliwe jest ograniczenie dolegliwości ze stronu przewodu pokarmowego.

Potrawy powinny być lekkostrawne, a bezpośrednio po operacji zalecana jest dieta płynna lub półpłynna. Dobrym rozwiązaniem są zupy i koktajle, które umożliwiają dostarczenie niezbędnych witamin i minerałów. Posiłki o konsystencji płynnej lub papkowatej są zalecane również w przypadku pacjentów, którzy mają problemy z gryzieniem lub połykaniem. Należy również wyeliminować produkty tłuste i smażone, bowiem mogą one zalegać zbyt długo w żołądku.

Zaleca się przygotowywanie posiłków np. poprzez gotowanie w wodzie czy na parze. Rekomendowane jest także ograniczenie podaży błonnika pokarmowego. Jednak należy pamiętać, że niewielka ilość tego składnika jest niezbędna w celu właściwego funkcjonowania przewodu pokarmowego. Wskazane jest stosowanie łagodnych, ale aromatycznych przypraw, które nadają smak, a dodatkowo zwiększają łaknienie (np. bazylia czy kminek). Dodatek ziół wspomaga również proces trawienia pokarmów.

Nie należy zapominać o odpowiednim stopniu nawodnienia. Najlepiej sprawdza się woda mineralna niegazowana, herbatki ziołowe czy soki wielowarzywne. Ważny jest także aspekt estetyczny serwowanych posiłków. Warto zadbać o to, aby potrawy były atrakcyjnie podane, ponieważ apetyczny wygląd sprawi, że pacjent (a szczególnie dziecko) chętniej zje posiłek.

W przypadku gdy problemy z jedzeniem po zabiegu chirurgicznym utrzymują się zbyt długo, wzrasta ryzyko rozwoju niedożywienia i wielu powikłań pooperacyjnych. W celu zwiększenia liczby kalorii
i niezbędnych składników odżywczych w diecie, można stosować dedykowane doustne preparaty odżywcze. Ich objętość jest niewielka, co jest szczególnie istotne u pacjentów, którzy np. mają problemy z przełykaniem. Ich stosowanie pozwala na odzyskanie sił po operacji, ograniczenie utraty masy ciała oraz poprawę siły mięśniowej, jednocześnie wspomagają proces leczenia pacjenta.

1. Canada, NL., i wsp. Optimizing perioperative nutrition in pediatric populations. Nutrition in Clinical Practice. 2016; 31.1: 49-58.

2. Ciborowska H., Rudnicka A., Żywienie zdrowego i chorego człowieka, PZWL, Warszawa, 2014.

3. Gietka A., i wsp.: Dieta po operacjach laryngologicznych u dzieci. Terapia. 2011; 11-12.

4. Wnęk D. Dieta w okresie rekonwalescencji (artykuł dostępny online: mp.pl)