Porażenie mózgowe jest różnorodnym zespołem zaburzeń ruchowych
i postawy, związanych z upośledzeniem czynności mózgu w okresie płodowo-noworodkowym. W przebiegu tej choroby często stwierdza się również objawy niedożywienia. Może wynikać to m.in. z upośledzenia zdolności do poruszania mięśniami twarzy, ust i głowy, co stwarza problemy z żuciem i jedzeniem. Dlatego u dzieci z MPD konieczna jest właściwa ocena stanu odżywienia, a w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, podjęcie odpowiedniego leczenia żywieniowego.

Czym jest mózgowe porażenie dziecięce?

Mózgowe porażenie dziecięce (MPD) jest bardzo różnorodnym zespołem zaburzeń ruchowych
i postawy, będących następstwem upośledzenia czynności mózgu w okresie płodowo-noworodkowym. Istnieje szereg czynników etiologicznych, które mogą predysponować do rozwoju tej choroby. Wśród nich możemy wyróżnić m.in.: niedotlenienie wewnątrzmaciczne, wcześniactwo, a także hipo-
i hiperglikemię. Równie istotnym czynnikiem są zakażenia wewnątrzmaciczne (m.in. toksoplazmoza, różyczka, cytomegalia, opryszczka), które są także przyczyną porodów przedwczesnych oraz niskiej masy urodzeniowej. Schorzenie to ma charakter niepostępujący, jednak jego symptomy mogą stawać się bardziej widoczne wraz z wiekiem. Objawy porażenia mózgowego mogą występować w różnych postaciach i stopniach nasilenia, jednak niektóre z nich mogą być już zauważalne w okresie niemowlęcym, np. opóźnienie rozwoju psychoruchowego.

Dlaczego MPD zwiększa ryzyko rozwoju niedożywienia?

W przebiegu MPD powszechne występują zaburzenia przyjmowania pokarmu. Może to wynikać
z upośledzenia zdolności do poruszania mięśniami twarzy, ust i głowy, co stwarza problemy z żuciem
i jedzeniem. Szczególnie istotne jest także zjawisko dysfagii (zaburzenia połykania), które występuje
u około 50-60% dzieci z niedowładem spastycznym czterokończynowym. Dysfagia jest także przyczyną nawracających zakażeń dolnych dróg oddechowych i przewlekłej choroby płuc, związanych z aspiracją treści pokarmowej. Ponadto w chorobach przebiegających z nadmiernym napięciem mięśni, zapotrzebowanie kaloryczne pacjenta jest również zwiększone. Dlatego w wyniku powyższych zaburzeń może dochodzić do rozwoju niedożywienia i opóźnienia wzrastania.

Z drugiej strony należy wziąć pod uwagę, że w przypadku nadmiernej podaży energii można
w łatwy sposób doprowadzić do nadwagi czy otyłości, co może znacznie utrudniać opiekę nad pacjentem nieruchomym. Dlatego u pacjentów z MPD szczególnie istotna jest właściwa ocena stanu odżywienia.

Dowiedz się więcej o narzędziu do przesiewowej oceny żywienia i stanu odżywienia dzieci z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym (MPD)

W jaki sposób dokonać oceny wagi dziecka z MPD?

Przed podjęciem leczenia żywieniowego konieczne jest dokonanie oceny stanu odżywienia. W tym celu wykorzystywane są pomiary:

  • masy ciała,
  • wysokości,
  • oraz BMI (Body Mass Index), czyli iloraz masy ciała (wyrażony w kg) do wysokości ciała (podawanej w metrach) podniesionej do kwadratu.

Pomiary antropometryczne powinny być wykonywane o stałej porze dnia (najlepiej w godzinach porannych), aby uniknąć dobowych różnic masy i wysokości. Pomiary antropometryczne mogą być wykonywane w pozycji stojącej lub leżącej, w zależności od kondycji dziecka. W trakcie przeprowadzania pomiaru pozycja dziecka powinna być swobodna i wyprostowana, a ręce ułożone wzdłuż tułowia. Warto jednak pamiętać, że w przypadku dzieci, które nie prostują kończyn, ocena parametrów antropometrycznych powinna być przeprowadzana w pozycji leżącej, jednak jest ona jedynie szacunkowa. W tej grupie dzieci przeprowadza się pomiar poszczególnych odcinków ciała.

Wysokość ciała porównywana jest do wieku kalendarzowego dziecka, co pozwala na ocenę tempa wzrostu. Natomiast masę ciała pacjentów należy odnosić do wieku wzrostowego (jest to wiek, dla którego 50 centyl normy wysokościowej odpowiada aktualnej wysokości/długości badanego dziecka).

Pomiar parametrów antropometrycznych jest również pomocny w celu oceny skuteczności podjętego leczenia żywieniowego. Warto jednak pamiętać, że naszym celem nie musi być uzyskanie parametrów dotyczących populacji dzieci zdrowych. Najważniejsze jest osiągnięcie takiego stanu odżywienia chorego, w którym zapewniony jest komfort życia pacjenta, tzn. poczucia sytości, gwarancji wydolności oddechowej oraz zdolności do poddania się zabiegom rehabilitacji ruchowej.

Piśmiennictwo

  1. Kownacka M., Czynniki predykcyjne mózgowego porażenia dziecięcego (MPD) w okresie noworodkowym, Standardy medyczne/pediatria (2010): 7, 894–898.

  2. Milewska-Bobula B., Dunin-Wąsowicz D., Lipka B., Jurkiewicz E., Pakuła-Kościesza I., Mózgowe porażenie dziecięce jako wynik uszkodzenia mózgu u dzieci z zakażeniami wrodzonymi, ze szczególnym uwzględnieniem zakażenia wirusem cytomegalii, Standardy medyczne/pediatria (2010): 7, 908–912.

  3. Książyk, J., Kułak, W., Toporowska-Kowalska, E., Kmieć, T., Świąder, A., Szlagatys-Sidorkiewicz, A., … & Wąsowska-Królikowska, K. (2011)., Zalecenia leczenia żywieniowego u dzieci z przewlekłymi chorobami układu nerwowego, Neurol Dziecięca, 20, 79-86.